Κατοπτρομαντεία
Μπορούμε να βρούμε παλιότερες αναφορές για τους μαγικούς καθρέφτες σε παλιές περγαμηνές και μαγικά χειρόγραφα σε διηγήσεις και παραμύθια πολλών λαών, ακόμα και σε γραπτά κείμενα χρονικογράφων του Βυζαντίου και Αράβων συγγραφέων του Μεσαίωνα.
Στην Αρχαία Ελλάδα τον συναντάμε σαν σύμβολο της Αφροδίτης, όπου η θεά του έρωτα συχνά παριστάνεται με έναν καθρέφτη στο χέρι.
Στην Ελληνική και Ρωμαϊκή αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τον καθρέφτη ως μέσο μαντικής πρόβλεψης του μέλλοντος. Στην Πάτρα, λέει ο Παυσανίας, «μπροστά στο ιερό της Δήμητρας υπάρχει μια πηγή. Στην πηγή υπάρχει μαντείο αλάθητο, που έδινε προμαντέμαντα μόνο για αρρώστους. Μπροστά στο ιερό της Δήμητρας η πηγή σχημάτιζε μια μικρή λίμνη. Έδεναν με μια κλωστή ένα κάτοπτρο και το κατέβαζαν στην πηγή, τοποθετώντας το πάνω στην επιφάνεια του νερού. Κατόπι προσεύχονταν στην θεά, έκαιαν θυμίαμα και κοίταζαν στο κάτοπτρο, το οποίο τους έδειχνε τον άρρωστο ζωντανό ή νεκρό». Είναι προφανές πως αυτή η πηγή αποτελούσε, στην καρδιά του ιερού της Δήμητρας, ένα άνοιγμα στον κάτω κόσμο, τον κόσμο των νεκρών, όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον επικοινωνούν. Ο καθρέφτης κατέγραφε και μετέδιδε τις εικόνες. Ο καθρέφτης ήταν το μάτι, που καθιστούσε ορατές τις μορφές που αναδύονταν από το σκοτάδι της πηγής.
Όργανο επικοινωνίας με καθετί αόρατο, ο καθρέφτης, είναι ανοιχτός και στον κόσμο των θεών. Η θρησκευτική του λειτουργία είναι προφανής και στην Λυκόσουρα της Αρκαδίας, όπως ξανά ο Παυσανίας μας αναφέρει: «Στον Ναό της Δέσποινας, διάσημο για ένα σύνολο ένθρονων αγαλμάτων που συμβόλιζαν την θεότητα του τόπου τη Δέσποινα, δηλαδή την Κυρία που ονομαζόταν Περσεφόνη και Κόρη, μαζί με τη μητέρα της τη Δήμητρα, βρίσκεται ένας καθρέφτης εντοιχισμένος κοντά στην έξοδο. Κατά περίεργο τρόπο ο συγκεκριμένος καθρέφτης δεν αντανακλά όσους κοιτάζονται σε αυτόν, ή τους αντανακλά πολύ αμυδρά, ενώ αντίθετα τα αγάλματα των θεαινών και ο θρόνος τους φαίνονται πολύ καθαρά (εναργώς θεάσασθαι). Αυτός ο καθρέφτης αντιστρέφει τις ιδιότητες των συνηθισμένων κατόπτρων, αντικαθιστώντας την εικόνα του θεατή που τον πλησιάζει με την εικόνα των θεαινών.
Οι αρχαίες μάγισσες της Θεσσαλίας λέγεται ότι έγραφαν τους χρησμούς τους πάνω σε καθρέφτες με ανθρώπινο αίμα και δίδαξαν επίσης στον Πυθαγόρα να ασκεί την μαντική κρατώντας ένα καθρέφτη στραμμένο προς το φεγγάρι. Στη Ρώμη αναδύθηκε μια ειδική τάξη ατόμων, που διάβαζαν τους καθρέφτες και ονομαζόταν Specularii.
Στην Ιαπωνία ο πρώτος καθρέφτης δόθηκε, κατά την παράδοση, από την θεά Αματεράσου κατά την ίδρυση της Αυτοκρατορίας και είναι γνωστός ως καθρέφτης του Ιζέ. Το ιερό αυτό κάτοπτρο αποτελείται από ένα θαμπό δίσκο από μέταλλο και λίγο κυρτό και το πίσω μέρος καλύπτεται από ένα μετάλλικό σκέπασμα διακοσμημένοα από μυστηριώδεις επιγραφές. Μεγάλη χρήση αυτού του καθρέφτη έκαναν οι δικαστές της ιαπωνικής ιερατικής δικαιοσύνης, όπου έβλεπαν τον καταζητούμενο άγνωστο ένοχο μέσα στον καθρέφτη. Επίσης «το κάτοπτρο του Ιζέ», είχε αποκτήσει τη φήμη ενός κατασκοπευτικού οργάνου, που δεν έκανε ποτέ λάθη στις πολεμικές επιχειρήσεις και αποκάλυπτε τις κινήσεις του εχθρού.
Λέγεται πως ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ΄ είχε ένα παρόμοιο καθρέφτη, στον οποίο .... «έβλεπες όλο τον κόσμο, τους βασιλείς, τους αφέντες, τους στατηγούς, τα φουσάτα, τα άλογα, τα άρματα, τα κάστρα, τις χώρες και ό,τι ήθελες και επιθυμούσες να δεις σε άλλο κόσμο πήγαινες και τα έβλεπες στον καθρέφτη, σαν να ήσουν στον κόσμο εκείνον και να τον κοιτούσες». Μια μέρα που ο αυτοκράτορας διασκέδαζε, μπαίνει στην αίθουσα ο γραμματέας του και του ανακοινώνει πως ο καθρέφτης δείχνει εχθρικό στρατό να πλησιάζει τα σύνορα. Ο Μιχαήλ ενοχλημένος που του έκοψαν την διασκέδαση έστειλε έναν υπηρέτη και έσπασε τον καθρέφτη.
Οι «προφητικοί» καθρέφτες στην Κίνα ήταν εξαιρετικά διαδεδομένοι και διακοσμημένοι με αστρολογικά και κοσμολογικά σύμβολα. Αλλά και οι ιερείς των Αζτέκων «έβλεπαν» το μέλλον στους καθρέφτες από οψιδιανό. Καθρέφτες από όνυχα χρησιμοποιούσαν συχνά οι μάγοι του 14ου αιώνα στην Ευρώπη, αφού πρώτα τους άφηναν στο φως του φεγγαριού για να «φορτιστούν». Στο Θιβέτ οι αρχιμάντεις μέχρι και σήμερα συγκεντρώνουν το βλέμμα τους στον καθρέφτη, για να μπορέσουν να δώσουν χρησμό.
Η Κατοπτρομαντεία του Κλήδονα
Και σήμερα ακόμη στην Ελλάδα η κατοπτρομαντεία είναι πολύ διαδεδομένη. Στην ελληνική λαϊκή παράδοση συναντάμε τη χρήση του καθρέφτη, προκειμένου να «μάθει» η κάθε κοπέλα που επιθυμεί γάμο ποιον και πότε θα παντρευτεί. Έτσι διασώζονται αρκετές μαντικές πρακτικές που μερικές από αυτές συμβουλεύουν τα εξής: Τα μεσάνυχτα της γιορτής των Αγίων Πάντων η κάθε ανύπαντρη μπορεί να σταθεί μπροστά σε έναν καθρέφτη κρατώντας ένα αναμμένο κερί και πίσω από τον αριστερό της ώμο θα εμφανιστεί το πρόσωπο του άνδρα που θα την παντρευτεί. Μια άλλη εκδοχή για να δει τον μέλλοντα σύζυγό της είναι να σταθεί μπροστά σε καθρέφτη τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης σε πλήρη αυτοσυγκέντρωση και σιωπή. Σε πόσο καιρό θα γίνει ο γάμος, θα το μάθει αν βγει συννεφιασμένη νύχτα με ολόγιομο φεγγάρι και κοιτάζοντας την αντανάκλαση της πανσέληνου σε έναν καθρέφτη, να περιμένει να περάσει κάποιο σύννεφο πάνω από το φεγγάρι. Ανάλογα με το πόσα λεπτά χρειαστούν, τόσα θα είναι τα χρόνια μέχρι να ντυθεί νύφη. Σύμφωνα με άλλες λαογραφικές καταγραφές, πρέπει κανείς να αποφεύγει να κοιτάζει με σβηστά φώτα τις νύχτες σε καθρέφτη, γιατί εκεί μπορεί να εμφανίζονται οι ψυχές των νεκρών.
Το νερό του Κλήδονα πιστεύεται ότι έχει μεγάλη δύναμη. Γι αυτό οι κοπέλες, μόλις τελείωνε η ομαδική μαντεία, το έπαιρναν και το χρησιμοποιούσαν για τις ατομικές προγνώσεις. Το έριχναν σε ένα πηγάδι και μετά κρατώντας έναν καθρέφτη στραμμένο προς τον ήλιο, με τρόπο ώστε οι ακτίνες του με την αντανάκλαση να πέφτουν στο πηγάδι, κοίταζαν προσεκτικά στην επιφάνεια του πηγαδίσιου νερού πιστεύοντας ότι θα δουν την μορφή του μέλλοντα συζύγου τους.
Στη Βέροια, στη γιορτή του Άη Γιάννη, τρώει το κορίτσι ένα αρμυροκούλουρο και την νύχτα, όταν θα ξυπνήσει από τη δίψα της, κοιτάζει στο δοχείο του νερού που φωτίζεται μόνο από το φως του καντηλιού και αν έχει άδολη ψυχή, θα δεί το πρόσωπο εκείνου που θα παντρευτεί.
Στην Ανδριανούπολη, του Αγίου Ιωάννη του Κλήδονα, όποια θέλει να δεί εκείνον που θα παντρευτεί, σκεπάζει το κεφάλι της με κόκκινο πανί, σκύβει μέσα στο πηγάδι και κοιτάζει στον καθρέφτη που κρατάει στο χέρι της, ενώ μια φίλη της λέει ευχές, για να μην την αρπάξουν τα στοιχειά που είναι μέσα στο πηγάδι.
Στον Αλμυρό της Θεσσαλίας, στη γιορτή της Αναλήψεως, με την βοήθεια του καθρέφτη βλέπουν στο νερό του πηγαδιού να περνούν οι ψυχές των συγγενών τους.
Στη Σκωτία οι νέες στέκονται μπροστά σε έναν καθρέφτη τρώγοντας μήλο ή χτενίζοντας τα μαλλιά τους κρατώντας συνάμα ένα κερί. Στο βάθος του καθρέφτη βλέπουν αυτό που αναζητούν.
Ο καθηγητής φιλοσοφίας και ψυχοθεραπευτής Δρ Pέιμον Mούντι, παγκοσμίως γνωστός για τις έρευνές του σχετικά με τις επιθανάτιες εμπειρίες, με τη βοήθεια των φοιτητών του πειραματίστηκε με τους καθρέφτες και την πιθανότητα να αποτελούν «πύλες» για επικοινωνία με τον κόσμο των ψυχών. Η μελέτες του για την κατοπτρομαντεία, όπως αποκαλύπτει ο ίδιος σε βιβλίο του, είχαν ως αποτέλεσμα να διαπιστώσει ότι «οράματα μέσα από τους καθρέφτες δεν έβλεπαν μόνο τα μέντιουμ και οι ειδικευμένοι μάντεις αλλά και απλοί άνθρωποι και μάλιστα στο μεγαλύτερο ποσοστό τους τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά».
Το συμπέρασμα του Δρ Mούντι ήταν ότι το «μυστικό» δεν κρύβεται στον ίδιο τον καθρέφτη, αλλά στο υποσυνείδητο του ανθρώπου. Επιφάνειες όπως οι καθρέφτες και οι κρυστάλλινες σφαίρες βοηθούν ορισμένα άτομα να οδηγηθούν σε διαφοροποιημένες καταστάσεις συνείδησης, όπου ανοίγονται οι δίαυλοι επικοινωνίας με τα βαθύτερα επίπεδα της ύπαρξης -και γιατί όχι και με άλλους «κόσμους»- οι οποίοι είναι σαν τα σήματα που εκπέμπει το κινητό μας. Δεν τα βλέπουμε αλλά υπάρχουν. Προς αυτή την κατεύθυνση, και έχοντας περισσότερη «περιέργεια» για τις πρακτικές και δοξασίες αιώνων, επιστήμονες ερευνητές από μεγάλα πανεπιστήμια σε Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν αρχίσει σοβαρές μελέτες προκειμένου να διαπιστώσουν πού ακριβώς βρίσκεται η αλήθεια ανάμεσα στο «μύθο» και την «υπερβολή».
Οι μαγικοί καθρέφτες της Κίνας
Οι μαγικοί καθρέφτες της Κίνας θεωρούνται από τα πιό περίεργα αντικείμενα που υπάρχουν στον κόσμο. Στο πίσω μέρος αυτών των καθρεφτών υπήρχαν εικόνες ή ιδεογράμματα από ορείχαλκο, ενώ η μπρός όψη -που λειτουργεί ως καθρέφτης- είναι από γυαλισμένο μπρούντζο και είναι κυρτή. Όταν ένας τέτοιος καθρέφτης εκτεθεί στο φως του ήλιου, η μπροστινή πλευρά που δείχνει το είδωλο, φαίνεται να είναι διαφανής και επιτρέπει όλες οι εικόνες και τα ιδεογράμματα της πίσω πλευράς να περνούν από μέσα του και να προβάλλονται στην μπροστινή πλευρά. Αυτό είναι ένα μυστήριο, διότι πως μπορεί ο συμπαγής μπρούντζος να γίνεται διαφανής; Αυτή η μεταλλουργική επεξεργασία εξηγήθηκε επιστημονικά στη Δύση το 1922, περόλο που οι Κινέζοι κατασκευάζουν αυτούς τους καθρέφτες κρατώντας μυστική την τεχνική τους για 1.600 χρόνια.
Προλήψεις και Δεισιδαιμονίες για τον καθρέφτη
Αν σπάσει ο καθρέφτης είναι μεγάλη γρουσουζιά, κυρίως για αυτούς που ταξιδεύουν. Το κακό δεν θα είναι όμως μεγάλο, εάν τα πιό πολλά κομμάτια πέσουν προς τα αριστερά. Κάθε κομμάτι που θα πέσει δεξιά σημαίνει και έτος χωρίς καμμία χαρά. Το κακό θα είναι μεγάλο εάν τα πιό πολλά κομμάτια θα πέσουν δεξιά.
Στην Τήνο πιστεύουν πως είναι κακό να βλέπεις μεσάνυχτα στον καθρέφτη.
Όταν σε κάποιον που κρατά τον καθρέφτη με το δεξί του χέρι, εκείνη την στιγμή, τυχαία του ευχηθούν, η ευχή θα πιάσει και δεν θα πιάσει αν τον κράτα με το αριστερό.
Δύο πυθαγόρεια αποφθέγματα μιλάνε για τους κινδύνους του καθρέφτη: «Μην κοιτάζεσαι σε καθρέφτη που βρίσκεται κοντά σε λύχνο (παρά λύχνο μη εσοπτρίζου), λέει το ένα. Η άλλη απαγόρευση αναφέρεται σε υπαίθριο χώρο και είναι περισσότερο κατηγορηματική «δεν πρέπει να κοιτάξουμε το πρόσωπό μας, ούτε να το πλένουμε στα νερά του ποταμού».
Ο καθρέφτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο ενάντια σε κατευθυνόμενη ενέργεια και αντανακλά το φως. Το φως είναι ενέργεια, επομένως αντανακλά και την ενέργεια, την αντανακλά συγκεντρωμένη, χωρίς να τη διαθλά ή να τηνδιαχέει. Μπορεί λοιπόν να την στείλει πίσω στον «πομπό» με την ίδια δύναμη. Είναι και ηλιακό και σεληνιακό σύμβολο έχει μαγικές ιδιότητες και αποτελεί την πύλη για το ανάστροφο βασίλειο. Κρεμασμένος με τη λεία επιφάνεια προς τα κάτω σε ναό ή τάφο αποτελεί έναν "άξονα φωτός", το δρόμο της ανόδου της ψυχής.
Φιλόσοφοι, ποιητές, ιστορικοί, φυσικοί, διανοούμενοι και καλλιτέχνες δεν έπαψαν να ερευνούν τις ιδιότητες του, να περιγράφουν τις συνέπειες του, να αποκωδικοποιούν την λειτουργία και τους μηχανισμούς του. Αντικείμενο που προσφέρει τρόπους προσέγγισης των κόσμων του αόρατου, αποτελεί την αντανάκλαση της υπερφυσικής και θείας νόησης, την υπέρτατη νόηση που αντανακλάται στον ήλιο στη σελήνη και στα άστρα. Είναι ένα όργανο ικανό να συσσωρεύσει ή να αποφορτίσει, κατά βούληση του χειριστή, την όποια επιρροή του δώσουμε. Ο καθρέφτης προσελκύει, μαγεύει και αιχμαλωτίζει. Μπορεί να σου δείξει ποιός είσαι στα αλήθεια, αλλά και ότι δεν θέλεις να δείς.
